De rusteloze, telkens verhuizende dichter houdt iets ongrijpbaars. De Utrechtse classica Josine van Dam van Isselt, met wie hij een jarenlange verhouding had, schreef aan hun vriend, de dichter Adriaan Roland Holst: ‘Alles was vermomming bij hem, ieder leven dat hij voorgaf te leiden.’
Een geweldig gedicht van Maria Tesselschade. Waag het en stap erin: MeToo in de 17e eeuw. Uit: De poëziekrant.
Nietzsches verzamelde gedichten. ‘De grootmeesters van het proza,’ aldus Friedrich Nietzsche, ‘zijn bijna altijd dichters geweest.’ Onlangs verschenen zijn gedichten voor het eerst in vertaling.
Er kleeft iets merkwaardigs aan klassieke poezie. Sommige regels zijn zo bekend dat ze tot op de draad versleten lijken. ‘Egidius waer bestu bleven’ dreigt een regel te worden als ‘Wilhelmus van Nassouwe’; ‘Lees maar, er staat niet wat er staat’ krijgt
Heine voelde zich in de Franse metropool als een vis in het water, of beter nog, schreef hij een vriend, ‘wanneer een vis in zee een ander vraagt hoe het met hem gaat, zal die andere vis antwoorden: ik voel me als Heine in Parijs.’
Wat ben ik blij dat ik Max de Jong niet gekend heb! Max de Jong (1917-1951) was de vroeg gestorven dichter en vertaler, die in sommige kringen tot cultfiguur uitgroeide. Hij was een snob, een roddelzieke opportunist, een misantropisch charlatan met trekjes van een stalker, een verongelijkte quasi belezen profiteur, een rancuneuze, overgevoelige misogyne tobber met een veelzijdige belangstelling voor zichzelf.
Statische gedichten verscheen in 1948 en dat is niet zonder betekenis. De dichter heulde eerst met de nazis, die de ‘geile smeerlap’ al gauw verboden, waarna Benn zich bitter en verward uit het literaire leven terugtrok en als arts bij de Wehrmacht…
Byrons drank- en drugsgebruik en bizarre uitdossingen, zijn populariteit onder vrouwen en de breed uitgemeten schandalen maakten de androgyne dichter tot een cultfiguur en tot een voorloper van laat-twintigste-eeuwse helden als David Bowie, Prince, Madonn
Na een paar honderd jaar is dan toch Heinrich von Ofterdingen (1802) in het Nederlands vertaald, met als titel De blauwe bloem. Helemaal onbegrijpelijk is het niet, dat een tot voor kort zo nuchter land als het onze een tijdje
Haar gedichten zijn zo alledaags, haar woorden zo gewoon, haar taal zo zeer gebruiksvoorwerp en zonder allure, dat niet goed valt te snappen dat het aankomt. Judith Herzberg bedient zich weliswaar van rijm, vooral van binnenrijm en klankrijm, ze schuwt de
Eind 1943 werden 100.000 dichtbundels van Hölderlin als kerstcadeautje naar soldaten aan het Oostfront gestuurd. Hoe zijn deze hooggestemde gedichten te rijmen met het grootschalig geweld, de onvoorstelbare honger, de gruwelijke kou, de eindeloze executies en de beestachtige wreedheden met alleen al een miljoen burgerslachtoffers in het dan nog steeds belegerde Leningrad?
Waarin schuilt de nog altijd onverminderde kracht van deze wonderlijke poezie? In razend tempo worden huiselijk gemompel, lyrische ontboezemingen, bijbelse taal, heftig tieren, verward gefluister en gezeur, woordspelingen, larmoyante sentime
De Bijbel is een heel goed boek, aldus de openingsregel van Jules Deelders nieuwe bundel. Dat is waar, hoewel ik moet bekennen dat ik de eerste keer al in Deuteronomium bleef steken. Soms moet je even doorbijten
De vreemde wil van het noodlot is even onontkoombaar als onvoorspelbaar, hoezeer we de wildgroei ook proberen te beperken: Niemand / ziet iets aankomen, dat is ons geluk, dicht Bernlef.
Na de oorlog blijkt de teruggekeerde vader een schuinsmarcheerder, die zijn heil uiteindelijk bij een ander zoekt: ‘Een onverzettelijke demon deed je paren / tot je van een barmeid de bruidegom werd.’
Van Daalens poezie is ernstig en hoog gegrepen, een gooi naar de Kern van het Bestaan met metafysische allure. Er spreekt fascinatie uit met het sterflijke, al te sterflijke lichaam
Toen Heinrich Heine tien jaar in Parijs woonde, vergiftigde hij de papegaai van zijn vrouw. Eindelijk zou de doodzieke schrijver verlost zijn van het gekrijs, en thuis de aandacht krijgen die tot dusverre naar die rotvogel was uitgegaan…
De poezie uit Ellen Warmonds bundel Kaalslag doet mij herhaaldelijk denken aan het literaire existentialisme van mijn leraar Frans. Het is angst en eenzaamheid troef
Alles is kort bij Armando. Zijn verhalen, zijn boeken, zijn gedichten, zijn zinnen, zijn woorden, zijn hoofdstukken. Onverwachte wendingen. Altijd klaar voor de klap. Uitdelen en incasseren gaan razendsnel in elkaar over. In De naam in een kamer,
De poezie van Rogi Wieg is een mengsel van pedanterie, slordigheid en buitensporige belangstelling voor het eigen ik. En toch
Er zijn weinig Nederlandse gedichten die zo uit de lucht komen vallen als de gedichten van Nachoem Wijnberg. Contextloos zijn ze, nauwelijks onder een noemer te vangen, tot poezie gestolde asielzoekers die hun afkomst vergeten zijn en nergens een verblij
Frivoliteit en amusement, klatergoud en lawaai, een prettig aandoende afkeer van diepzinnige pretentie en flinke variatie in uitstalling en presentatie.
De dood leidt tot beschouwelijkheid, de liefde tot doen. Vandaar dat veel poezie zich tussen de polen van sombere bespiegeling en lyrische vitaliteit beweegt. De gedichten van Hugo Claus zijn daar een goed voorbeeld van. Alleen de titel a
Waarover gaan de gedichten van Eva Gerlach? Over teneer gedrukt worden en weer opfladderen – voorzover poezie tenminste ergens over gaat, en niet gewoon iets is
Het heeft iets overrompelends om een poeziebundel te beginnen met een gedicht dat Aankomsthal heet. Daarmee maak je in 1 klap een vliegveld van je hele bundel, met alle associaties die dat bij je oproept. Op een vliegveld ligt de hele wereld aan je
Van Marissings poezie wilde uitleggen dat een rijk man uit de aangeboden stoelen de grootste fauteuil kiest, zonder tijd te verliezen met komplimenten en dat een winkelmeisje altijd opgewekt moet kijken en de klanten toelachen.
Aan een of ander concrete tafel is van alles te zien, er is veel aan gebeurd, gezegd, gedacht, gegeten – en anders zal het nog gebeuren. De tafel, als platoons Idee, is kleurloos en voor poezie van weinig belang.
De poezie van Esther Jansma beweegt zich tussen twee polen. Aan de ene kant vind je familie-omstandigheden, met daarin centraal de nauwelijks te bevatten dood van een jong kind. Hier staan ook gedichten die soms doen denken aan Eva Gerlach: in sterke bee
In Honing en as is Leonard Nolens eerder speler dan croupier. Zijn verzen zijn met zorg gerangschikt. De eerste afdeling van de zojuist verschenen bundel heet Dagblind. Er staan gedichten in vol zon, jeugd en licht.
Toon: Berustend melancholiek. Onderwerp: Een man wordt ouder. Boodschap: Keep smiling – dan valt het mee. Aldus zou je in enkele woorden de poezie van Korteweg kunnen kenschetsen, de dichtende directeur van
Toon me wat uw afval is en ik zeg u wie u bent, zo klinkt het in Wim Brands nieuwe dichtbundel. In Hoger dan de dakgoot duiken voortdurend sporen op van het geleefde leven. Niet alleen als vuilnis
Het meest uitgesproken prototype van de poezie uit de jaren zestig is Hans Verhagen. Hij is zowel een vertegenwoordiger van het dan opkomende neorealisme, als ook de hippe dichter die in de nieuwe gestalte van de poete maudit gaandeweg de teloorgang va
De toegankelijkheid van Herzbergs poezie doet je bijna vergeten hoe geraffineerd haar taalgebruik is. Schrijf maar eens een gedicht over iemand die kanker krijgt (of iets anders). Dan moet je wel van bijzonder goeden huize zijn om er niet een larmoyant
De poezie van Hugo Claus maakt je soms radeloos…. Bespreking van drie bundels van Claus bij zijn 75e verjaardag: Wreed geluk; Oktober ’43; Het huis van de liefde
Herman de Coninck schrijft zo goed over poezie dat je wel eens vergeet dat hij zelf een groot dichter is. Zou dat de reden zijn waarom de kritiek in Nederland hem slechts mondjesmaat bespreekt? Toch heeft De Coninck veel lezer
Poezie moet verleiden, met klank, met een beeld of wat dan ook en de gedichten van D’haen zijn bepaald niet altijd even verlokkelijk. Toch staan er in Merencolie gedichten die tot herlezen uitnodigen
Bernlef is een meester in de verdwijnkunst en beheerst het grensgebied tussen aanwezig en afwezig in veel varianten. Een van de bekendste is die van de haperende, vervormende en vooral wegvallende herinnering …
Enquist maakt veel gebruik van grote woorden, vooral om diepe emoties op te roepen: angst, radeloosheid, pijn, totaal verzet, etc
k wil de naieviteit van de dichtkunst niet bespotten, die vereist moed. Dat geldt evenzeer voor Elly de Waard, die (wat je verder ook van dit werk vindt) niet bang is onderuit te gaan.
Van de vierkante man, het poeziedebuut van Ilja Leonard Pfeijffer, heeft iets van een maandagochtendsandwich. Een maandagochtendsandwich bestaat uit oud brood van zaterdag maar heeft als beleg het beste van wat uit het weekeind overbleef
Komrij is de grootste pleitbezorger van de Nederlandse poezie, met zijn onvermoeibaar bloemlezen en zijn geengageerde commentaar. Jarenlang leek de dichter Komrij echter de nar van de Nederlandse verskunst.
Wat is langzaam en zacht? Op deze vage en wat melancholieke vraag, opgeroepen door de titel van Nachoem Wijnbergs bundel, is in het gedicht lang lichte avond een even vaag en onbestemd antwoord te vinden
Rutger Kopland, OVER HET VERLANGEN NAAR EEN SIGARET. Het was beslist fijner in Nederland toen er nog otters waren en de kalfjes vrolijk bij hun moeder in de wei dartelden. Voor een cent kon je een pepermuntje kopen en ’s avonds kon je nog over straat.
Grappig is het vers, waarin de dichter ijs op een ‘Zorgbeurs’ staat te verkopen en dan als klant ene mevrouw Schopenhauer treft. Iemand die de naam heeft van zo’n somber denker, bestelt natuurlijk het zure en licht bittere citroenijs
Op 7 juli 1956, om 8 uur in de ochtend, stierf Gottfried Benn. De zon stond al hoog en scheen fel naar binnen. Twee maanden eerder was de aan gewrichtskanker bezweken dichter reeds figuurlijk in het zonnetje gezet. De misantroop werd toen zeventig en men
Lucebert is vanaf het begin een grimmig dichter geweest en hij is er in al die tijd niet vrolijker op geworden; “de uitgestoken hand zal ons eerst bedriegen dan bedreigen” heet het
Leo Vroman, bioloog en dichter, heeft zinnen herhaaldelijk vergeleken met eiwit-ketens. Maar wie zijn poezie leest is geneigd taal eerder op te vatten als een Ierse pub bij sluitingstijd. Straalbezopen haken de woorden zich aan elkaar vast en zwalkend ga
Welkom eerste zinnen!’ Aldus begint uitnodigend het eerste vers van Willem Jan Ottens nieuwe dichtbundel. H
Net als Laurence Sterne leed Alexander Pope aan de tering. Maar bij hem werd op jeugdige leeftijd het ruggenmerg aangetast, zodat hij een bochel kreeg, niet meer groeide en een corset moest dragen. In de weinig zachtzinnige polemieken van zijn tijd heette
‘Toekomst is een vliegtuig dat vertraagd is’; Poeziebespreking in NRC Handelsblad van Arnon Grunbergs ‘Liefde is business’ en Serge van Duijnhovens ‘Obiit in orbit’
Wie het de laatste tijd niet meer zo goed kan volgen in de Nederlandse poezie mag opgelucht ademhalen. Er is weer een nieuwe H.C. ten Berge. Ten Berge was in de jaren zeventig en tachtig een toonaangevend dichter. Acht jaar geleden echter bundelde hij zij
Er zijn de laatste jaren steeds meer dichters die op niemand lijken. Maar het meest op niemand lijkt H.H. ter Balkt. Hooguit heeft hij wat …
Markiezin Émilie du Châtelet (1706-1749) verkeerde in de hoogste kringen maar trok zich terug op een kasteel om zich aan wetenschap, kunst en filosofie te wijden. Dat deed ze met haar minnaar en later intieme vriend Voltaire. Hoeveel ruimte kreeg zij, als vrouw in de 18e eeuw?
Paradoxaal gelijk van Byung-Chul Han: Zijn boeken zijn precies wat hij zelf steeds bekritiseert; geknipt voor TEDx Talks en YouTube-filmpjes, vol slogans en niet voor niets populair in columns en op internet, schitterende gladde voorbeelden uit een post-narrative time.
Susan Neiman probeert er als links denker achter te komen hoe vooruitstrevende politiek aan overtuigingskracht heeft ingeboet. Ze richt haar pijlen op woke. Umut Özkirimli komt in Cancelled. The Left Way Back From Woke met vergelijkbare kritiek.
‘De zaal was stampvol,’ rapporteerde Friedrich Schiller op 26 mei 1794 aan een kennis. Studenten klommen over banken en tafels om een glimp van de nieuwe filosoof op te vangen. Ze stonden tot in de gangen en zelfs op ladders bij het raam. Achter het spreekgestoelte rees Fichte op, in laarzen met sporen en een zweep, aldus een andere getuige. Met vonkende ogen sleurde hij zijn gehoor de filosofie in.
Hij schreef maar door, ook in marges en op snippers. En bewaarde alles. Een tijdgenoot beweerde ‘dat de papierverliefde geleerde nooit een prullenmand heeft gehad.’ Zo scheepte Leibniz volgens Hans Magnus Enzensberger een radeloos nageslacht op met ‘een hooiberg vol annalen, rapporten, uitreksels, catalogi en mengelwerk; een wirwar van abstracties van abstracties en abstracties van abstracties van abstracties.’ De beste van alle mogelijke filosofen: Leibniz
Mary Wollstonecraft bepleitte gemengd onderwijs voor jongens en meisjes, gelijkheid voor de wet en politieke rechten voor vrouwen. Ze was een held en het is krankzinnig dat in Nederland zelfs niet één straatnaam naar haar is vernoemd.
Hume’s scepsis was vlijmscherp. Zo ontkende hij niet botweg het bestaan van wonderen, maar stelde dat we telkens moesten kiezen tussen de betrouwbaarheid van een wonder en de betrouwbaarheid van het verslag ervan. Hij kon ook koken.
Het overlijden van Henri Bergson kwam in 1941 als een schok, juist omdat iedereen dacht dat hij allang dood was. Deze biografie beschrijft hoe Bergson al twaalf uur in coma lag toen hij plotseling begon te spreken. Nog een uur lang gaf hij helder en verstaanbaar college, met als laatste woorden: ‘Heren, het is vijf uur. Dat was het voor vandaag.’ En stierf.
Op 29 oktober 1945 vocht een kleine, bebrilde filosoof zich een weg naar het podium van de afgeladen Salle des Centraux, niet ver van de Champs Élysées, om een lezing te houden over existentialisme. Parijs was ruim een jaar eerder bevrijd en de spreker van dienst, Jean-Paul Sartre, was in deze roerige naoorlogse dagen een rijzende ster.
Pessimisme en optimisme zijn niet links of rechts: als iets ons de welvaartsstaat heeft gebracht is het wel het linkse optimisme van de arbeidersbeweging. En ter rechterzijde ontvouwt zich onder de uitslaande vleugels van Minerva’s uilen geregeld een scenario van verval en ondergang. Maar op klimaatgebied bestaan er op links sinds lang wel degelijk meer zorgen…
De reputatie van Macchiavelli (1469-1527) is niet best. Zo verwijst een Engelse uitdrukking voor de duivel, the old Nick, naar zijn voornaam. En de verlichte koning Frederik de Grote bekritiseerde in Antimacchiavel (1740) zijn pleidooi voor rücksichtloze machtspolitiek.
Wereldwijd staan de mensenrechten onder druk en ook die rechten zelf worden ter discussie gesteld. Zien we niet telkens hoe deze westerse waarden, zo klinkt het in China en elders, ten onrechte als iets universeels aan anderen worden opgedrongen? Wie denken Europa en Noord-Amerika wel dat ze zijn om met hun imperialistische verleden anderen de maat te nemen?
René Descartes, vader van de moderne filosofie, had een aristocratisch voorkomen, ging onberispelijk gekleed en verlangde gepassioneerd naar internationale erkenning. Wat in godsnaam deed hij dan bijna zijn hele leven in die Nederlandse uithoek van Europa, ‘land van mest en mist, van vuilen, kouden regen,’ zoals De Genestet in de negentiende eeuw zou dichten?
Grief. A Philosophical Guide is geen zelfhulpboek en ook geen psychologische verhandeling. Het is een filosofische analyse van wat rouw precies is, hoe zo’n proces ervaren wordt en op wat of wie het zich richt. Nogal wiedes, denk je bij deze laatste vraag, het gaat om de dood van wie je nabij is. Toch ligt dat niet zo simpel.
Diderot werd, terecht, verdacht van twee schandaalverwekkende anonieme publicaties, de Pensees philosophiques (1746) en Les bijoux indiscrets (1748). Dat laatste boek was een roman waarin een magische ring de vrouwelijke geslachtsdelen van een gezelschap
Nu de Britten van Europa wegdrijven in winters gekrakeel richt het oude continent zich noodgedwongen weer op zichzelf. En in het herformuleren van wat Europa is staat de Frans-Duitse as onvermijdelijk centraal. Want het DNA van de Europese gedachte schuil
Danto komt in zijn werk telkens terug op de Brillo Boxes van Andy Warhol. Toen hij die door Warhol opgestapelde zeepdozen in 1964 voor het eerst zag, besefte hij dat het in de kunst voortaan om iets anders ging dan het afbeelden van de werkelijkheid
‘Autonomie’ schetst een breed overzicht van discussies in de vakfilosofie zonder schools te worden. De gedetailleerde discussie bewaart de schrijver zoveel mogelijk voor de eindnoten. Verder …
Zelfmoordenaars sterven meest anoniem, al hebben we natuurlijk Socrates en Herman Brood. Nog zo’n uitzondering was Calas, wiens aanvankelijk weinig heroische zelfdoding door een bizarre samenloop van omstandigheden uitliep op
Behandel de was onmiddellijk wanneer zij nog zacht is, vorm de klei wanneer die nog vochtig is, vul een nieuwe kruik met de beste wijn, verf de wol wanneer hij nog wit van de voller komt en nog geen smetten heeft opgelopen.
Lamettrie (1709-1751) was een Franse legerarts en een filosoof. In dat eerste beroep was zijn specialiteit de genezing van geslachtsziekten, in het tweede de provocatie. Eet, drink, slaap, snurk en droom, schreef hij en prompt werd zijn boek verboden..
In de zomer van 1935 bezocht Ludwig Wittgenstein de Russische ambassadeur in Londen, op voorspraak van de vermaarde econoom Keynes. Hij was van plan om met zijn vriend en leerling Francis Skinner in de Sovjet-Unie te gaan wonen en daar voortaan eenvoudige
Een handvol sprinkhanen aan de rand van een weiland maakt soms meer lawaai dan duizend daar liggende, vredig herkauwende koeien. Met dat geruststellende beeld zet de filosoof Edmund Burke de rumoerige Engelse aanhangers van de Franse Revolutie weg. Die re
Dat Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) in de kookketel plaste van Mme Clot, was zeker een kwajongensstreek. Dat hij als leerjongen bij een graveur asperges begon te stelen, en appels en gereedschap, is onder het strenge regime van zijn meester ook wel begr
Het leven van Benjamin is adembenemend, alleen al door de talloze coryfeeen met wie hij verkeerde. Hij volgde met Heidegger college, en met Rilke. Hij raakte bevriend met de dadaist Hugo Ball en met de filosoof Ernst Bloch, met wie hij hasj rookte. Hij
De machthebbers in de Italiaanse renaissance handhaafden zich door geweld. Een nieuw boek zet Machiavelli neer als ideale schoonzoon, maar hij bewonderde de broedermoordenaars.
Roger Scrutons boek ‘Schoonheid’ is een conservatief pamflet over kunst dat het in tijden van populisme goed doet en daarom des te gemakzuchtiger. Goed geschreven geborneerdheid.
Vaak wordt beweerd dat filosofie ontstaat uit verwondering. Maar twee andere ingredienten zijn veel belangrijker: fosfor en scepsis. De grote rol van fosfor is sinds vorige eeuw bekend, toen de Nederlandse filosoof Moleschott
Zo gauw we het over kunst hebben, er iets aan beleven of het maken, worden we als marionetten door de romantici bewogen. Van boze blogger tot professor in de kunstgeschiedenis en van kunstjournalist tot webdesigner, van dichter tot gedrogeerd bezoeker op
Temidden van gruwelen in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog deden zich wonderlijke ogenblikken van verbroedering voor. Zo kon men de latere dichter en kunsthistoricus Herbert Read eens in geanimeerd gesprek aantreffen met een krijgsgevangen gemaa
Vergeleken met de hysterische alarmbellen en sirenes waarmee de economische, ecologische en politieke crises van de eenentwintigste eeuw werden ingeleid, klinkt het gestage gelui van de doodsklok van de literatuur bijna geruststellend
Niet echt sexy, die titel. En ook andere boektitels van de Duitse filosoof Jurgen Habermas (1929) zijn in beton gegoten. Alsof hij het erom doet, denk je na lezing van De structuurverandering van het publieke domein, zijn officiele debuut uit 1962
Hegels revolutionaire gezindheid, vrijheidsliefde en gedweep met Rousseau kunnen verbazing wekken. In 1831 sterft de beroemde filosoof immers als vertegenwoordiger en gunsteling van de Pruisische staat en als een toonbeeld van politiek en filo
De Turijnse kioskhouder Fino maakte zich al een tijdje zorgen over het vreemde gedrag van de Duitse professor Nietzsche, aan wie hij een kamertje verhuurde. Toen de fervente wandelaar hem verzocht, zijn kamer als tempel in te richten, met
Food Philosophy is een Amerikaans boek; als er al eens concreet iets op tafel verschijnt is het een hamburger, een donut of de kalkoen bij Thanksgiving. Dat illustreert onbedoeld iets wat Kaplan zijdelings aanroert, namelijk hoezeer de culturele achtergro
Russells leven leent zich bij uitstek voor een meeslepende biografie. Hij schreef een veelzijdig werk, uiteenlopend van technische filosofie tot politieke pamfletten en fictie, hij was aristocraat en anti-militarist, raakte verschillende keren in
In 1790 vroeg een student aan de berooide huisleraar Johann Gottlieb Fichte hem tegen betaling het wijsgerig werk van Kant uit te leggen. Fichte stortte zich dus op Kants juist voltooide drie Kritieken
Bij de nadenkende medemens geniet lachen niet veel aanzien. Maar Henri Bergson neemt als een van de weinige filosofen het lachen serieus.
Waar filosofen polemiseren, doet het verstand vaak een stapje terug. Dat kan de wijsbegeerte nog wel eens tot voordeel strekken, met al haar abstractie, redelijkheid en theorievorming. Vanuit die gedachte stelde de Schelling-kenner Steffen Dietzsch een bl
Ik, mijzelf en mij. Jerrold Seigel: The Idea of the Self. Thought and Experience in Western Europe since the Seventeenth Century. Niets is meer heilig, behalve het individu. Want als …
Kunstenaars kunnen ons bewust maken van de positie waarin de blik van de ander je dwingt. Zo poseerde Cindy Sherman in haar Untitled Film Stills als huisvrouw, maitresse of highschool girl. Het verzet tegen de door anderen opgelegde eigen identiteit begin
Diderots informatie over Scheveningen bestaat voor de helft uit het gebruik aldaar, bij zwaar weer olie op de golven te gieten, waarbij plantaardige olie de voorkeur heeft boven dierlijke vetten
Ga toch scheep, filosofen! roept Nietzsche ergens uit en dat is wat Ruediger Safranski in zijn onlangs verschenen boek letterlijk Johann Gottfried Herder laat doen. Meteen… Recensie van Safransk’s: Romantik. Eine deutsche Affaere.
Is Nietzsche een klassiek denker? Zo ziet hij er wel uit: de ernstige blik en de haargroei op zijn gezicht in de vorm van zware wenkbrauwen en een indrukwekkende snor zijn geknipt voor die rol. Beter dan de aanblik van Immanuel Kant, die veel wegheeft van
Elke tijd heeft zijn eigen vergif. De gifbeker van Sokrates was uit dollekervel bereid, Indianen uit het Amazonegebied gebruikten op hun pijlen het nu nog in de geneeskunde toegepaste curare (wurali) en het geslacht van de Borgia’s bediende zich van
Het aforisme is een riskant genre. Het lijkt diepzinnig, maar spat meestal als een zeepbel uit elkaar. Zo schrijft Seneca in De weg naar wijsheid: Een misdadiger heeft soms geluk
Wat is kunst? Zo’n vraag raakt je voluit in het gezicht. Niet als een vuist, maar als opspattende modder. Drie filosofen over een vraag die ons toch niet loslaat.
Gadamer vond het onvoorstelbaar dat iemand schreef zonder begrepen te willen worden, terwijl Derrida meende dat je het abnormale of het onzegbare uitsloot, wanneer wederzijds begrip centraal staat. In die laatste opvatting staat filosofie dicht bij litera
Coornhert raadde de overheid aan dwangarbeid in te stellen als roeien op de galeien en graafwerk in de duinen of bij droogmakerijen. Ook dienden er gevangenissen te komen waarin leeglopers en schurken een ambacht moesten uitoefenen; spelden maken, vlech
De reiziger van wie wij het verslag vernemen over de ideale samenleving op het verre eiland Utopia (Nergens), heet Raphael Hythlodaeus, wat vrij vertaald zoiets als Raphael de kletsmajoor betekent
Voltaire was een genereuze man. Toen hij bij een weinig doordachte uitgifte van staatsobligaties zijn slag had geslagen, mocht menigeen in zijn puissante rijkdom delen…
De uitstekend vertaalde Nagelaten fragmenten zijn niet het eigenlijke hoofdwerk, maar wel een laboratorium, een atelier, een biografie, een encephalogram, een vuilnisvat en een schatkist. Als we niet oppassen
Op de leeftijd waarop nu jongens en meisjes voor het eerst op een brommer mogen rijden had de in 1583 geboren Hugo de Groot al het een en ander achter de rug. Vanaf zijn achtste schreef hij poezie in het latijn, op zijn elfde begon hij een letterenstud
In de Don Quichotte vertelt Sancho Panza hoe twee verwanten van hem eens gevraagd werd, om een mooie oude wijn te proeven. De eerste was enthousiast, maar herkende
In Kairos. Een nieuwe bevlogenheid houdt Joke Hermsen een pleidooi voor zoiets algemeens als enthousiasme: het onbevangen vermogen om ergens mee te beginnen. Dat pleidooi komt niet uit de lucht vallen. In haar bestseller Stil de tijd (2009) stelde ze ons
In The Roots of Romanticism verdedigt de cultuurfilosoof en ideeenhistoricus Isaiah Berlin de these, dat de romantiek de grootste omwenteling in het denken en het leven van de westerse mens is geweest en dat alle veranderingen
Op 30 juni 1933, kort nadat de nazi’s aan de macht waren gekomen, hield Heidegger als pas benoemd rector van de Universiteit van Freiburg een redevoering. Heidegger verscheen temidden van in zwart kostuum en uniform gestoken studenten in kniebroek
Arthur Schopenhauer moest lang op erkenning wachten. De filosofen uit zijn tijd liepen achter de overschatte Hegel aan en de geleerden aan de universiteit waren te afgunstig om zijn genie op waarde te schatten. Geleerden, klaagde de grote denker, bezien h
Mandeville baarde destijds opzien met zijn onlangs in vertaling verschenen De fabel van de bijen. In het leerdicht waarmee deze opstellen beginnen legt hij uit, hoe rampzalig het zou zijn als iedereen eerlijk werd. Als je namelijk beter naar een bijenkorf
Verschillende keren per dag gaan we naar de wc, we trekken door en na het geruststellende geluid van de stortbak denken we nooit meer aan wat we weg hebben gespoeld. Laat staan dat we er nog maar één seconde over verder peinzen waar het uiteindelijk precies blijft en wat er mee gebeurt. Tenzij het zich tegen ons keert.
In de winter van 1859 belt een meisje aan bij de inmiddels wereldberoemd geworden gebroeders Grimm in Berlijn. Ze heeft een sprookje van hen gelezen, Het snuggere snijdertje. Daarin trouwt een kleermaker met een prinses na een paar nogal onwaarschijnlijke problemen te hebben opgelost. Het verhaal eindigt met dat wie het niet gelooft een daalder moet betalen. En dat is precies wat het meisje komt doen.
Deze huiligere plattelandsnostalgie is geen pastiche op een recent kameroptreden van Caroline van der Plas maar stamt van Patrick Joyce, een gerenommeerd geschiedschrijver. Dus dan spits je toch even de oren. Welke geschiedenis krijgen we hier voorgeschoteld?
Voor ze het wist stond Hannah Carlson bij een ontruimingsoefening in New York op straat. Een mannelijke collega bood aan om haar twintig dollar te lenen, want net als bij andere naar buiten gerende vrouwen zat haar handtas nog in haar bureau. Mannen hebben zakken, vrouwen tassen.
Schoolmelk. Menigeen kan braakneigingen niet onderdrukken bij alleen al dat woord. Flesjes lauwe melk met bleek gele klonten vet erop, verplicht weg te spoelen voor je het schoolplein op mocht. Het begon al in de jaren ’30, maar vanaf de jaren ’50 ontbrandde een 25 jaar voortdenderende campagne om de melkafzet te verveelvoudigen. De oersterke stripheld Joris Driepinter…
In de magistrale, steeds uitdijende romancyclus De tandeloze tijd studeert de hoofdpersoon, Albert Egberts, een aantal jaren filosofie. Een nieuw deel van de cyclus, Kastanje a/d Zee, eerder in beperkte oplage verschenen, vertelt over de eeuwige strijd met zijn rivaal Hans Krop, alias Krophans…
Wie zich realiseert hoeveel regels er zijn hapt naar adem. Hoe hard je praat in de trein, elkaar een hand geven of kussen (en hoe vaak, eerst links?), hoe je de tafel dekt, iemand feliciteert, wat je zegt als je afrekent, voorsorteren op de fiets, koken uit een kookboek, reageren op Twitter, ganzenborden, vuilnis deponeren, en niet te vergeten hoe bloot je je kleedt.
In Money, een geschiedenis van ons geld, beschrijft econoom David McWilliams sentimenten rondom het slijk der aarde. Hoe rationeel banken, overheid en professionele beleggers ook te werk denken te gaan, in de markt geven individuele gevoelens als hoop en angst toch telkens de toon aan. McWilliams legt dat bij zijn bespreking van de kredietcrisis uit aan de hand van gedrag op de tribune…
Lang dacht ik dat zoiets als een filosofische roman eigenlijk helemaal niet bestond. Omdat ik zelf filosoof was en literair actief, als dichter en criticus, vond ik – misschien om greep te houden op wat ik zelf deed – dat we filosofie en literatuur het beste duidelijk konden scheiden.
Waarom kun je oneindig naar het oosten blijven reizen maar niet naar het noorden? Waarom heet het Midden-Oosten het Midden-Oosten? Waarom zijn er vier windrichtingen en niet vijf of drie of zes? Is het zuiden een richting of een plaats? Hoezo een westelijk en een oostelijk halfrond? Waarom staat het noorden altijd bovenaan?
De romantische schilder Caspar David Friedrich had een obsessie met vuur. Hij werd al zenuwachtig als hij ergens een houtvuurtje rook, schreef steeds over afgebrande huizen uit de buurt en broedde op een alarmsysteem met kerkklokken en op hoorns blazende nachtwachten. Dat was neurotisch, maar wie ontdekt hoeveel van zijn schilderijen in vlammen op zouden gaan krijgt er begrip voor.
Dit memoir, zoals autobiografische geschriften dankzij onze grote voorliefde voor de Engelse taal steeds vaker heten, neemt af en toe de vorm aan van een lang uitgesmeerde liefdesbrief. ‘Madame,’ begint de schrijver zijn boek, ‘kent u het oude stuk?’ De lezer in elk geval wel. Pal erboven staat namelijk een motto uit dat stuk: ‘Zij was beminnelijk en hij beminder haar; maar hij was niet beminnelijk en zij beminde hem niet.’
Wie hoge hakken plat vindt, krabt zich na Richard Thompson Fords Dress Codes nog wel eens achter de oren. Zo adopteerde de Europese aristocratie de hooggehakte schoen van Perzische ruiters. De hakken drukten status uit, en mannelijkheid, vooral toen Lodewijk XIV ze ging dragen. Hij liet zijn zolen en tien centimeter hoge hakken knalrood verven en verklaarde dat alleen mensen aan het hof dat mochten.
Amelia Rauser beschrijft in The Age of Undress hoe vrouwen uit de hogere kringen zich aan het eind van de achttiende eeuw in danszalen, theaters en salons als levende standbeelden begonnen te vertonen met lange, los vallende witte gewaden. Die waren
Het hoosde van de regen. Er was niet genoeg te eten, mensen graasden als een oudtestamentische sprinkhanenzwerm rauwe mais van de velden. Er waren veel te weinig toiletten voor de meer dan 400.000 bezoekers. De stroomkabels kwamen bloot te liggen. Onder h
Het Duitse genie E.T.A. Hoffmann (1776-1822) is het toonbeeld van een romantisch kunstenaar: een leven vol drank, conflicten, goklust, affaires, ballingschap, roem en schandalen, naast een aanvankelijk moeizame carriere als jurist en
Koffie is het bloed van de politiek. Dit spul, zo wisten de eerste Europese koffiedrinkers te melden, is zwart als inkt en heeft de smaak van roet, maar zij scherpt de geest en brengt mensen in gesprek over de publieke zaak. Samuel Johnson definieerde het
Toen de Amerikaanse presidentskandidaat Robert Kennedy in 1968 de dichter Jevtoesjenko ontmoette en een toost wilde uitbrengen, stond de Rus erop volgens goed gebruik de glazen stuk te smijten. Maar Kennedy vond ze te duur en…
Bij hun mooie brede geschiedenis van lopen en wandelen wil je niet alleen het goede nieuws. Het onderwerp is oeverloos dus dat de wandelende tak onbesproken blijft valt te billijken. Maar Lemaire besteedt twee zinnen en Solnit geen enkele aan de ontelbare
De Sentimental Journey van Sterne is geen Tristam Shandy, maar het is ook behoorlijk geschift. Er komen geen geheel zwarte of witte bladzijden en rare opsommingen in voor, er verschijnt slechts 1 afbeelding in, van des schrijvers familiewapen met een
Lang golden encyclopedieën als baken. Ze boden kennis waarmee je greep op de wereld kreeg. Al vroeg bestaan indrukwekkende overzichten als die van Isidorus van Sevilla. Uit zijn 7e-eeuwse Etymologieën valt op te steken dat de ibis zich van achter met een klysma kan reinigen door de lange snavel.
Is Peter Burke een vos of een egel? In het huidige tijdsgewricht hangen in elk geval onvermijdelijk twee vragen boven een boek als dit, als roofvogels boven een vallei in de avondzon. Komen er vrouwen in voor en in hoeverre spelen andere culturen dan de westerse een rol bij het verschijnsel van de Grote Geleerde, de polymath?
In 2004 was in Düsseldorf een tentoonstelling van hedendaagse Afrikaanse kunst. Waarom, zo vroeg de toen 21-jarige Marie-Cécile Zinsou aan een Franse conservator in het West-Afrikaanse Benin, kunnen we onze eigen kunst alleen maar 6000 km verderop zien? We hebben hier een museum nodig. ‘Open er een,’ zei hij. ‘Zoek een plek uit en zet er een bord neer met “Museum” erop.’
Christelijke naastenliefde is niet het eerste waar je bij Luther aan denkt. Toen de Duitse boeren in opstand kwamen in het revolutionaire klimaat dat hij zelf had helpen veroorzaken, noemde hij ze dolle honden. Hij riep op hen tegen de grond te slaan, te
Het is een naïeve gedachte dat de geschiedenis zich herhaalt. De Tweede Wereldoorlog was geen herhaling van de vorige. Maar het is een bijna even naïeve gedachte dat we helemaal niets van het verleden over Europa kunnen leren.
Er zijn meer neuzen dan huizen, schrijft Caro Verbeek in Een kleine cultuurgeschiedenis van de (grote) neus, ‘maar dat verklaart nog niet dat de eerste categorie vaker verbouwd wordt dan de tweede.’ Neuscorrecties zijn geen nieuwe trend. Begin vorige eeuw al…
De meest opvallende denker in Houellebecqs oeuvre is Arthur Schopenhauer en gezien zijn mismoedige inschatting van de menselijke soort hoeft dat niet te verbazen. Voor de mooi formulerende Schopenhauer is leven immers lijden en zi
Weinigen bekruipt, zo gok ik, een schuldgevoel bij het doortrekken, maar in de tijd dat het water-gespoelde toilet in opkomst was lag dat soms nog anders. Zo maakte de Engelse reiziger en landbouwdeskundige Arthur Young (1741-1820) zich zorgen over het ma
Anders dan we denken kennen we romanfiguren vaak beter dan echte mensen die we kunnen zien, stelt Umbert Eco. En het gekke is dat we de zelfmoord van Hitler in principe kunnen betwisten, maar die van Tolstois Anna Karenina niet.
Goed dat Bas Heijne het moralisme niet schuwt, want een columnist zonder moraal is als een tennisspeler zonder racket; die maakt louter loze, potsierlijke gebaren. Tegelijk is de column om deze reden een lastig genre, want wie ben je als columnist om
Dieren zijn overal. Onder de vloer, boven onze systeemplafonds, op tafel en in het riool, verwerkt tot kleding en gekoesterd als huisdier, in bos en boek, in porno, politiek en sport, op stal en op straat, ter land, ter zee en in de lucht. Ook uit het nie
Hartverscheurend zonder sentimenteel te worden, als Dijkstras fotos, poetisch, net als de haast bezwerende teksten: I can see a woman crying / I can see a woman and different colours / I can see lots of bright colours / etc.
Als jong dichter mocht ik een keer iets voorlezen op de radio. Mooi hoor, zei de presentator, alleen, wat betekent het? Ik begon te stamelen en het was ook nog eens live. Had ik toen Valery gelezen, dan had ik me eruit gered. Je geeft toch ook geen samen
Een mensenvriend kun je Swift niet noemen als je De reizen van Gulliver uit hebt. Enige afstand tot de bewoners van zijn eigen land was hem althans niet vreemd. In de verre streken waar de titelheld aanspoelt valt een vergelijking met de wezens die daar l
Bij de belangstelling in conservatieve kring voor denkers als Burke en Tocqueville kunnen we niet om de vraag naar de actualiteit heen. Tocqueville is geen reactionair
In 1882 werkte Nietzsches vriend Paul Rée in Rome aan een atheïstisch boek. Om zich hier in alle rust aan te kunnen wijden, zocht hij geregeld een biechtstoel in de Sint Pieterskerk op. Soms werd hij vergezeld door de vurig door hem bewonderde Lou Salomé. Toen Nietzsche …
Precies, als de kat van huis is, dansen de muizen, al is de kat hier de mens en zijn die muizen een zootje bij elkaar geraapte beesten uit de buurt, waaronder zelfs een gemeen zwerfvarken dat is afgedankt door een tattooshop toen zijn huid te vol stond me
Kunderas waardering voor zichzelf blijkt uit zijn Dialoog over Rabelais en de misomuizen, dat geen dialoog is, maar een interview met de criticus Guy Scapetta. Die zelfingenomenheid wordt gelukkig geregeld verdrongen door oprecht enthousiasme voor andere
Naast tijdloze stukken over De Gaulle en de identiteit van Frankrijk biedt de nieuwe bundel van historicus Wesseling essays over wijn, kaas, Karel van het Reve, maar ook veel minder aangename feiten
Wanneer Goethe (1749-1832) op zijn zevende hoort roddelen dat zijn vader een bastaard is, begint hij in plaats van zich daarvoor te schamen meteen te fantaseren over zijn adellijke afkomst. Dat aangeboren gevoel van superioriteit tekent zijn persoonlijkhe
Er zijn nogal wat hoogleraren, die nooit aan hun inaugurele rede toekomen. Dat ging vroeger wel anders. De Napolitaanse professor Giambattista Vico (1688 – 1744) werd zelfs geacht elk jaar zo’n toespraak te houden
Zowel Fay Bound Alberti als Davind Vincent noemen eenzaamheid een epidemie, een verontrustend slordige constatering want als iets niet besmettelijk is, is het wel afzondering. Beiden maken zich daarnaast aan academisch imponeergedrag schuldig door een eno
Burckhardt komt met rake uitspraken over de geschiedenis. De juiste man wordt niet opgepakt, schrijft hij, omdat niemand hem nog kent. Of: In crises slaat exces het snelst in gehoorzaamheid om en vice versa. Zo is het, denk je, maar waar slaat het op?
Bij Over de methode van Descartes schrijft deze Alain de Botton van de Italiaanse literatuur dat de inhoud heus niet zo belangrijk is: het kan ook gelezen worden puur vanwege het plezier in de schoonheid.
Wie niet op tv komt bestaat niet. En al helemaal niet in de politiek. De minister-president kan het zich veroorloven te weigeren en de vicepresident van de Raad van State. Dan heb je het wel een beetje gehad, aldus Tijs van den Brink, die met Andries Knev
Een ontsnapping per helikopter is altijd spectaculair maar de beroemdste vlucht uit de geschiedenis van het Nederlandse gevangeniswezen blijft vooralsnog die per boekenkist van Hugo de Groot. Het is tekenend voor de geleerdheid van deze veelzijdige bondge
Ik ben een zieke man … Ik ben een boze man… Hier is geen schelm aan het woord, maar een even irritante als kwaadaardige idioot die zijn kop niet houdt. Toch blijf je luisteren, als bij een schreeuwende gek in de tram, nieuwsgierig en met de hand o
De bloedige twintigste eeuw heeft veel vermorzeld. Ook de Duitse klassieken, ooit een toonbeeld van beschaving, verdwenen onder het tapijt van de geschiedenis…
In de klas spelen de kinderen een vredesconferentie tussen Amerika en de Sovjet-Unie na. Totdat iemand naar het raam rent waaronder de brandweer een fikkende prullenmand staat te blussen. Die is net in de pauze door diezelfde kinderen aangestoken.
We worden met steeds meer thema’s om de oren geslagen. Het is nu het Jaar van de Chemie, het Jaar van het Bos, het Jaar van de Vleermuis en het Jaar van de Boerenzwaluw (want de concurrentie is hard op het platteland, zo leerden we al van Boer zoekt vro
Joost Zwagerman vierde het verschijnen van De buitenvrouw (1994) met een etentje op de Amsterdamse soci??teit De Kring. Na afloop ging het gezelschap nog wat dansen in het ernaast gelegen Palladium, waar je destijds geregeld een speler van Ajax aan kon tr
De drogreden van de stroman: je maakt een karikatuur van iemands redenering zodat je hem kunt afserveren. En het ad hominem argument: op de man spelen. Het zijn de favoriete wapens van Jos Joosten.
Echo’s echo’s is een update van de versie uit 1988 en zou daarom best Echo’s echo’s echo’s kunnen heten. Kennelijk ging dat uitgever of schrijver te ver. Het is meer een leerboek dan een betoog: het staat vol opsommingen en indelingen van hoe l
Op een glanzende, bronzen schildpad van zeven bij vijf meter zit Jan Fabre, onberispelijk in brons gegoten, schaal 1 op1. Een opvallend zelfportret mag je wel zeggen. Het heet Searching for Utopia en de begeleidende tekst meldt keurig dat het naar het Uto
Natuurlijk. De gemeente heeft het gedaan. En die populisten van de LPF. Het publiek in de Randstad heeft het nakijken. Waar elders wel de geslaagde verbouwing van het Van Abbe Museum plaatsvond, die mooi aansluit op de prachtige nieuwe musea in Groningen
Als Dante in de Achtste Hellekring afdaalt, ziet hij de gedoemde zielen van de slijmerds rondwaren. Zij zijn in excrementen ondergedompeld en krabben onder luid gesnuif de drek van hun lijf
De gekte bereikte een hoogtepunt toen Frank Sinatra in mei 1943 in Paramount op Times Square optrad. Onder het gegil van uitzinnige pubers werden niet alleen rozen het toneel opgesmeten: The Voice kreeg nu ook een regen van panties en beha’s over zich
In een steeds onoverzichtelijker aanbod van toneel, concerten, speelfilms, opera, cabaret, romans, dans, poezie en documentaires neemt de roep om het scheppen van orde toe. En dan gaat het niet louter om consumenteninformatie en
Wanhopig spoelt deze held aan op een eiland, zijn makkers dood; moederziel alleen in een grote stille wereld; verstoken van voedsel; zonder enige beschutting tegen storm, regen en felle zon, wilde of giftige dieren en wie weet kannibalen. Hij braakt zout
Ronald van Kesterens Het verlangen naar de Middeleeuwen. De verbeelding van een historische passie.
De toneelschrijver Brendan Behan vergeleek critici eens met de gecastreerde eunuchs van een harem; ze weten hoe het gedaan wordt, ze zien het elke dag gebeuren, maar ze zijn niet in staat het zelf te doen.
1974 was een beroerd wijnjaar en ook de stukken van Kees Fens hielden dat jaar niet over als je af mag gaan op de zojuist van hem verschenen bloemlezing. In De hemel is naar beneden gekomen staat een keuze uit de recensies
In Dis, de lang verwachte grote roman van Marcel Moring, keren de onophoudelijke slagregens uit Dantes hellekringen terug, de verwrongen types die zich op de stroom laten meevoeren, de geur van geschroeid vlees bij de shoarmatenten, zompige modderpoelen,
Wat een levenslust, en wat een gretigheid. Menigeen zal na een dag reizen eerst zijn koffers uit willen pakken, een bad nemen en iets willen drinken, zeker na tien of twaalf uur gehobbel in een koets over de slechte wegen van de achttiende eeuw. Zo niet G
